Uzależnienia w dobie nowych technologii: nowe wyzwania dla rodziców

Każdy czas ma swoje jasne i niestety, również ciemnie strony. Nawet zjawiska, które są czymś stałym i które są siłą napędową społeczeństw należy rozpatrywać z tych dwóch stron. Do tej kategorii można zaliczyć postęp, a w nim rozwój technologii, która na stałe rozgościła się, a wręcz rozpanoszyła w rzeczywistości każdego człowieka. O ile rozwój ten ma wiele pozytywnych aspektów, XXI wiek ma również i mroczne oblicze, co widać w powstawaniu nowych i dostosowaniu do zmian zdefiniowanych uzależnień. Współczesne uzależnienia dzieci i młodzieży stają się poważnym wyzwaniem, z którym muszą mierzyć się rodzice, nauczyciele i szerzej – społeczeństwo. Nadmiar informacji, łatwy dostęp do różnorodnych treści oraz presja rówieśnicza sprawiają, że młodzi ludzie coraz częściej sięgają po różne formy uzależnień. I jest to proces o wiele prostszy, skoro technologia stale otacza człowieka. Konsekwencje tych nałogów mogą mieć dalekosiężne skutki dla ich zdrowia fizycznego i psychicznego, a wygranie z nimi może być znacznie utrudnione poprzez fakt dostępności sposobu funkcjonowania współczesnego świata, w którym korzystanie ze zdobyczy techniki jest po prostu niezbędne.

Uzależnienie od internetu i mediów społecznościowych

Internet i media społecznościowe stały się integralną częścią życia młodzieży. Jak pokazują badania, przeciętny nastolatek spędza na korzystaniu z mediów społecznościowych około 3-4 godzin dziennie. Nadmierne korzystanie z tych mediów może prowadzić do izolacji społecznej, depresji, lęków oraz problemów ze snem i koncentracją. Badania przeprowadzone przez Pew Research Center wskazują, że około 95% nastolatków w USA korzysta z YouTube, a 67% używa TikToka codziennie, z czego 16% przyznaje się do korzystania z tych platform prawie cały czas​. Format reels, czyli tak zwanych rolek i ciągła potrzeba scrollowania sprawiają, że współczesne dzieci i młodzież mają o wiele mniej rozwinięte zdolności skupiania uwagi na jednej rzeczy niż ich rówieśnicy z pokoleń wcześniejszych, co negatywnie przekłada się na przyswajanie wiedzy. Ma też swoje konsekwencje w dorosłości i efektywności, chociażby w pracy, gdzie współczesna nauka wspiera model całkowitego skupienia się na jednym zadaniu.

Uzależnienie od gier komputerowych

Gry komputerowe rzadko już pełnią rolę straszaka, gdzie niewłaściwe zachowania dziecka czy nastolatka tłumaczy się tym, że „tak było w grze”. Odejście od tego sposobu myślenia wspiera nauka. Badania przeprowadzone przez Oxford Internet Institute wykazały, że nie ma związku między agresywnym zachowaniem nastolatków a czasem spędzonym na graniu w gry wideo o treści brutalnej. Nie zmienia to faktu, że gry komputerowe, zwłaszcza te online, które w swojej specyfice nastawione są na stały udział, mogą być niezwykle wciągające. Zwłaszcza dla dzieci i młodzieży. Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), uzależnienie od gier komputerowych jest oficjalnie uznawane za zaburzenie psychiczne. Nadmierne granie może prowadzić do zaniedbywania obowiązków szkolnych, problemów z relacjami społecznymi oraz problemów zdrowotnych, takich jak otyłość czy bóle pleców. Badania wskazują, że około 8% młodych graczy może wykazywać objawy uzależnienia. Dlatego tak ważna jest kontrola rodzicielska w tym zakresie i uczenie najmłodszych innych form spędzania czasu.

Uzależnienie od substancji psychoaktywnych

Uzależnienia od substancji psychoaktywnym ciężko zaliczyć do uzależnień XXI wieku, bo występują one od początku wykształcenia się różnych społeczności. Niestety, łatwość sięgania po informacje, stale rozwijający się rynek i zalew środków o nieznanym składzie, powodują, że obecnie dzieciom i młodzieży jest zwyczajnie trudniej. Alkohol, narkotyki, a nawet papierosy to substancje, po które coraz częściej sięgają młodzi ludzie. W Polsce, badania CBOS pokazują, że aż 30% uczniów szkół średnich przyznaje się do regularnego spożywania alkoholu, a 15% próbowało narkotyków. Uzależnienia te mogą prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych, zarówno fizycznych, jak i psychicznych, a także do konfliktów z prawem, utrudniając jednostce uzależnionej start w dorosłe życie.

Uzależnienie od hazardu

Chociaż mniej powszechne, to jednak istnieje rosnące ryzyko uzależnienia od hazardu wśród młodzieży, zwłaszcza gdy umieści się je w  kontekście gier online, które opierają się na modelu mikropłatności i które zawierają elementy hazardowe, jak chociażby skrzynki z łupami (loot boxes) . Badania przeprowadzone przez Journal of Gambling Studies wskazują, że młodzież coraz częściej angażuje się w aktywności hazardowe, ponieważ wykorzystuje luki w zabezpieczeniach takich gier. Może prowadzić to do poważnych problemów finansowych i psychicznych obarczonych elementem nieświadomości, bo to przecież „tylko gra”.

Jak uchronić dziecko przed współczesnymi uzależnieniami?

Edukacja i świadomość

Rozmowa z dzieckiem o zagrożeniach związanych z uzależnieniami jest kluczowa. Ważne jest, aby edukować młodych ludzi na temat zdrowych nawyków korzystania z technologii oraz ryzyka związanego z używaniem substancji psychoaktywnych. Badania pokazują, że dzieci, które są świadome zagrożeń, rzadziej sięgają po substancje uzależniające.

Ustalanie granic i zasad

Jasno określone zasady dotyczące korzystania z internetu, gier komputerowych i mediów społecznościowych mogą pomóc w zapobieganiu uzależnieniom. Ustalanie limitów czasu spędzanego przed ekranem oraz zasad dotyczących tego, kiedy i w jakich warunkach można korzystać z technologii, może znacznie zmniejszyć ryzyko uzależnienia.

Zachęcanie do aktywności fizycznej i hobby

Pomaganie dziecku w znalezieniu pasji i zainteresowań niezwiązanych z technologią jest kluczowe. Zachęcanie do uprawiania sportu, rozwijania hobby, uczestnictwa w zajęciach pozalekcyjnych i spędzania czasu na świeżym powietrzu może pomóc w budowaniu zdrowych nawyków.

Budowanie zdrowych relacji

Wzmacnianie więzi rodzinnych i zachęcanie do budowania zdrowych relacji z rówieśnikami jest istotne. Silne wsparcie społeczne może pomóc dziecku w radzeniu sobie ze stresem i presją rówieśników, co z kolei może zmniejszyć ryzyko sięgania po uzależnienia.

Wzór do naśladowania

Bycie dobrym przykładem dla swojego dziecka jest nieocenione. Pokazywanie, jak mądrze korzystać z technologii i jak radzić sobie ze stresem bez uciekania się do uzależnień, może być skuteczną metodą profilaktyki.

Wsparcie specjalistyczne

Jeśli zauważysz, że dziecko może mieć problem z uzależnieniem, nie wahaj się szukać pomocy u specjalistów. Psychologowie, terapeuci i poradnie uzależnień mogą dostarczyć niezbędnego wsparcia i narzędzi do radzenia sobie z problemem. Twoje dziecko potrzebuje pomocy? Skontaktuj się z nami, razem znajdziemy rozwiązanie z tej trudnej sytuacji.

Podsumowanie

Ochrona dziecka przed współczesnymi uzależnieniami wymaga świadomości, zaangażowania i wsparcia ze strony rodziców oraz opiekunów. Edukacja, jasne zasady, aktywność fizyczna, zdrowe relacje i wzorce do naśladowania są kluczowe w zapobieganiu uzależnieniom wśród dzieci i młodzieży.

Źródła:

• American Psychological Association. (2023). Adolescent social media use recommendations.
• Centrum Badania Opinii Społecznej (CBOS). (2022). Młodzież 2022.
• Drug Abuse Statistics. (2023). Teenage Drug Use Statistics [2023]: Data & Trends on Abuse.
• International Society of Substance Use Professionals. (2023). Poland: Drug policy and substance use data.
• Pew Research Center. (2023). Teens, Social Media and Technology 2023.
• Przybylski, A. K., & Weinstein, N. (2024). Violent video games found not to be associated with adolescent aggression. Royal Society Open Science.

Chcesz poznać naszą poradnię od środka? Zapraszamy na nasz Instagram oraz stronę na Facebooku.