Trauma, czyli uraz psychiczny, to intensywna reakcja emocjonalna i fizjologiczna na ekstremalnie stresujące lub przerażające wydarzenie. Może być wynikiem pojedynczego incydentu, jak np. wypadek komunikacyjny, lub wynikać z długotrwałej ekspozycji na stresor traumatyczny – np. przemoc domowa, zaniedbanie lub trauma z dzieciństwa.

Uraz psychiczny może zakłócić codzienne funkcjonowanie pacjenta, wpłynąć na jego zdolność do utrzymywania relacji czy koncentrację, a nawet prowadzić do poważnych zaburzeń psychicznych, takich jak zespół stresu pourazowego (PTSD), depresja czy stany lękowe.

Czym jest trauma?

W sensie klinicznym trauma to reakcja psychiki na wydarzenie przekraczające możliwości adaptacyjne człowieka. Przeżywanie traumy to nie tylko emocje — to również zmiany w ciele, np. objawy somatyczne: bóle głowy, zaburzenia snu, napięcie mięśniowe czy problemy trawienne.

Najczęstsze źródła traumy to:

• wypadek komunikacyjny
• śmierć bliskiej osoby
• przemoc fizyczna lub seksualna
• trauma po porodzie 
• trauma wojenna
• przewlekła choroba lub hospitalizacja
• mobbing, przemoc psychiczna

Człowiek po traumie często odczuwa silne poczucie bezradności, lęk, a jego psychika pozostaje długo pod wpływem traumatycznego bodźca, nawet jeśli zagrożenie już minęło.

Rodzaje traumy

W psychologii wyróżnia się kilka rodzajów urazów psychicznych. Różnią się one czasem trwania, źródłem oraz wpływem na psychikę pacjenta:

1. Trauma typu I

To pojedyncze, gwałtowne wydarzenie – np. wypadek, atak, śmierć bliskiej osoby. Objawy traumy mogą być silne, ale możliwe do przepracowania przy odpowiednim wsparciu.

2. Trauma typu II

Wynika z długotrwałej ekspozycji na stresor traumatyczny – np. przemoc domowa, wojna, dzieciństwo w dysfunkcyjnej rodzinie. Często prowadzi do chronicznego PTSD.

3. Trauma złożona (complex PTSD)

Dotyczy osób, które doświadczały przemocy lub zaniedbania przez długi czas, często od dzieciństwa. Obejmuje złożone objawy psychologiczne i somatyczne.

Trauma – leczenie farmakologiczne

Leczenie traumy nie zawsze kończy się na psychoterapii. W wielu przypadkach, szczególnie wtedy, gdy objawy zaburzeń pourazowych są intensywne i utrudniają codzienne funkcjonowanie, niezbędne okazuje się wsparcie farmakologiczne. Osoby doświadczające traumy często zmagają się z głębokim uczuciem smutku, utratą energii, przewlekłym napięciem czy silnym lękiem, który nie pozwala im normalnie żyć. Mogą również występować trudności ze snem, nawracające koszmary, a także problemy z koncentracją i pamięcią, które utrudniają wykonywanie nawet najprostszych zadań. Tego rodzaju objawy są typowe dla zespołu stresu pourazowego, depresji czy zaburzeń lękowych, które często współwystępują z traumą.

Farmakoterapia w takich przypadkach ma na celu złagodzenie objawów i ustabilizowanie stanu psychicznego pacjenta. Leki pozwalają na zmniejszenie poziomu napięcia, poprawę nastroju oraz regulację snu. Dzięki temu osoba poddana leczeniu może efektywniej uczestniczyć w psychoterapii, a także odzyskać częściową kontrolę nad swoim codziennym życiem. Trzeba jednak pamiętać, że leki nie eliminują źródła traumy ani nie zastępują terapii – ich rola to przede wszystkim wsparcie i ułatwienie procesu zdrowienia.

W zależności od rodzaju i nasilenia objawów, psychiatrzy mogą przepisywać różne grupy leków – od nowoczesnych leków przeciwdepresyjnych, takich jak inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI), przez środki przeciwlękowe, po leki nasenne stosowane doraźnie w przypadku zaburzeń snu. W szczególnie ciężkich przypadkach, gdy występują objawy psychotyczne lub bardzo silne pobudzenie, stosowane są także leki przeciwpsychotyczne. Dobór odpowiedniego leczenia zawsze powinien być poprzedzony szczegółową diagnozą stanu psychicznego pacjenta i przeprowadzony przez wykwalifikowanego psychiatrę.

Farmakologiczne podejście do traumy nie powinno być traktowane jako rozwiązanie samo w sobie, lecz jako część kompleksowego procesu leczenia, który obejmuje także psychoterapię, edukację pacjenta oraz wsparcie emocjonalne.

Terapia traumy – jak wygląda

Leczenie traumy to proces. Każdy pacjent przeżywa uraz inaczej, dlatego terapia musi być indywidualnie dopasowana. Współczesna psychoterapia oferuje wiele skutecznych metod pracy z traumą.

Najczęściej stosowane podejścia terapeutyczne to:

• Terapia poznawczo-behawioralna (CBT) – pomaga zidentyfikować i przepracować negatywne myśli oraz reakcje na stresor
  
• EMDR (Eye Movement Desensitization and Reprocessing) – technika desensytyzacji przez ruch gałek ocznych
  
•  Terapia schematów – skuteczna przy traumach z dzieciństwa
  
• Terapia somatyczna – praca z objawami fizycznymi traumy
  
• Terapia narracyjna – rekonstruowanie historii traumatycznego doświadczenia

Dobrze dobrany psychoterapeuta, a także zaufanie i konsekwencja w pracy, to kluczowe elementy powrotu do równowagi. Pacjent uczy się m.in. rozpoznawać bodźce wywołujące lęk, przestaje unikać sytuacji związanych z urazem oraz uczy się regulować emocje.

Trauma to złożony uraz psychiczny, który może pozostawić głębokie ślady w psychice człowieka. Niezależnie od tego, czy dotyczy ona doświadczeń z dzieciństwa, traumy po wypadku, przemocy, czy śmierci bliskiej osoby – jej skutki potrafią być długotrwałe i trudne do samodzielnego przepracowania. Stres traumatyczny wpływa nie tylko na funkcjonowanie emocjonalne, ale również poznawcze i fizyczne. Wiele osób doświadcza intensywnych reakcji ciała, problemów ze snem, trudności z koncentracją, a także natrętnych wspomnień, które wciąż powracają, jakby zdarzenie wciąż się działo na nowo.

Jednym z najbardziej obciążających aspektów traumy jest właśnie mechanizm powtarzania – zarówno na poziomie myśli, jak i emocji. Uczucia i myśli związane z dramatycznym wydarzeniem mogą nieustannie nawracać w formie flashbacków, koszmarów sennych czy niekontrolowanych reakcji na bodźce przypominające o urazie. To sprawia, że pacjent często nie potrafi odróżnić przeszłości od teraźniejszości, a jego organizm funkcjonuje w ciągłym stanie alarmowym.

Dlatego tak ważna jest pomoc specjalisty. Doświadczenie traumy nie powinno być przeżywane w samotności. Terapeuta – psycholog, psychoterapeuta lub psychiatra – pomaga nie tylko nazwać to, co się wydarzyło, ale także zrozumieć, jak doświadczenie to wpłynęło na psychikę, relacje i sposób postrzegania siebie i świata. Profesjonalna terapia daje przestrzeń na bezpieczne wyrażenie emocji, przeformułowanie bolesnych wspomnień oraz odzyskanie poczucia sprawczości i kontroli.

Leczenie traumy to proces – często wymagający czasu, cierpliwości i wielu spotkań z terapeutą. Ale jest to proces, który prowadzi do trwałej poprawy jakości życia. Niezależnie od tego, jak silny był stres traumatyczny, każda osoba ma szansę odzyskać wewnętrzną równowagę, uporządkować uczucia i myśli oraz nauczyć się żyć bez ciągłego lęku, unikania i powtarzania bolesnych schematów. Pierwszym krokiem jest decyzja, by sięgnąć po pomoc – to od niej zaczyna się droga ku zdrowieniu.

Pamiętaj:
Nie warto czekać. Im szybciej pacjent zgłosi się do specjalisty – psychologa, psychoterapeuty lub psychiatry – tym większe szanse na odzyskanie równowagi i zdrowia psychicznego.